روش ها و‌انواع کلاهبرداری هر روز پیچیده تر و زیان بار تر از دیروز در جامعه نمود پیدا می‌کنند؛ انواع کلاهبرداری با چک هم از این قاعده مستثنی نیست. تنها راه کم کردن و به حداقل رساندن آثار زیان بار این کلاهبرداری ها آگاهی بیشتر مردم یک جامعه است تا با تکیه بر این آگاهی تصمیمات منطقی تر و کم ریسک تری برای بخش های مختلف زندگیشان اتخاذ کنند؛ این اطلاع رسانی ممکن است از طریق یک وکیل کیفری مشهد صورت بگیرد یا به همین روشی که شما انتخاب کرده اید، توسط یک مقاله با اطلاعاتی تخصصی و همه جانبه!
وجه تمایز کلاهبرداری با دیگر جرایم اقتصادی این است که زیان دیده با رضایت خود در این راه قدم گذاشته است و اموال خود را به مجرم تسلیم کرده؛ بنابراین اثبات کلاهبرداری به دلیل زوایای نهان و پنهان این جرم کمی پیچیده تر از دیگر جرایم است و بررسی تمام کلاهبرداری ها قاعدتا در یک مطلب نمی گنجد؛ به همین خاطر در این مقاله صرفا به معرفی انواع کلاهبرداری با چک می پردازیم.
تعریف چک از منظر قانون
چک به عنوان یکی از اصلی ترین سند های تجاری، نقش پررنگی در نظام اقتصادی هر کشور بازی می کند. تعریف چک از منظر قانون تجارت در ماده 310 بدین صورت است که “ چک نوشته و سندی است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را نزد محال علیه دارد و به صورت کلی یا بخشی از آن را به دیگری واگذار کند.”
از منظر بخشی از صاحب نظران عرصه حقوق و قانون تجارت چک عبارت از برگه خاصی که از طریق یک بانک برای استرداد وجه و یا اعتبار به شخص دیگری در اختیار صاحب حساب گذاشته است.
با توجه به این تعاریف هم اگر کمی تامل کنید متوجه خواهید شد که امکان سو‌استفاده از این برگه کوچک اما بسیار ارزشمند وجود دارد؛ به همین خاطر در بخش بعد به انواع کلاهبرداری با چک می پردازیم تا راه های سوءاستفاده تا حد ممکن بر مجرمان و کلاهبرداران بسته شود و معاملات امن تر و با آگاهی بیشتر صورت بگیرد.
انواع کلاهبرداری با چک صیادی
همانطور که گفتیم چک یکی از مهم ترین سند های قانونی در تمام دنیا است و روزانه هزاران چک در بین افراد با مقاصد متفاوتی مبادله می‌شود؛ اما آنچه در کلاهبرداری با چک مهم است قصد و نیت کلاهبردار آن هم به صورت عامدانه و کاملا عمدی است.
در بسیاری از موارد ممکن است مسیر نقد شدن چک با فراز و نشیب های بسیاری همراه شود؛ اما آیا تمام آن ها کلاهبرداری محسوب می‌شوند؟ قطعا خیر؛ همانطور که گفتیم تنها در صورتی این عمل یکی از انواع کلاهبرداری با چک محسوب می‌شود که نیت سو پشت آن محرز و عمدی باشد.
در این قسمت به تفصیل چهار مورد از مهم ترین انواع کلاهبرداری با چک را شرح خواهیم داد.
1- چک جعلی
کلاهبرداری از طریق چک جعلی معمولا از این قرار است که صاحب چک و مجرم آشنا هستند و مجرم با جعل امضای صاحب چک اقدام به برداشت پول از حساب مینماید.
در موارد دیگری ممکن است فرد به جای امضای صاحب حساب، یک امضای مغایر را ثبت کند که در این صورت به دلیل مغایرت امضای صاحب حساب و امضای درج شده بر روی چک، چک مذکور بلامحل محسوب می گردد.
2- چک بلامحل
در ارتباط با کلاهبرداری چک بلامحل باید بگوییم که همیشه تمام چک های بلامحل کلاهبرداری محسوب نمی‌شود؛ چرا که در مواردی ممکن است صاحب حساب با فرض اینکه در موعد مقرر می‌تواند موجودی حساب خود را به مبلغ مورد نظر برساند از چک استفاده می‌کند و بعد بنا به هر دلیلی ممکن است نتواند جای چک را اصطلاحا پر کند؛ در این موارد همانگونه که قبلا هم گفتیم شروط کلاهبرداری که مهمترین آنها قصد و نیت مجرم برای فریب دیگری است رخ نداده؛ لذا این عمل کلاهبرداری محسوب نمی‌شود. در چنین شرایطی حکم فردی که چک بلامحل کشیده است مطابق با قانون چک خواهد بود و از کلاهبرداری با چک بلامحل مجازات کمتری دارد.
با تمام این تفاسیر عده ای از افراد با تظاهر به داشتن پشتوانه مالی و با قصد فریب افراد اقدام به صدور چک بلامحل می‌کنند؛ در حالی که موجودی کافی برای نقد کردن چک وجود ندارد و یا ممکن است چکی را خرج کنند که به دلایل بسیاری مثلا عدم تطابق امضا، مخدوش بودن و… عملا امکان نقد کردن آن وجود نداشته باشد؛ در این صورت این افراد مطابق با قانون، کلاهبردار هستند و این یکی از رایج ترین انواع کلاهبرداری با چک است.
3- چک های سرقتی
به طور کلی چنانچه از چک دیگری بدون اطلاع فرد استفاده شود، جرم بزرگی رخ داده است و اگر علاوه بر سرقت چک از آن برای کلاهبرداری هایی همچون جعل امضا، مخدوش کردن چک، امضا چک به قصد عدم تطابق با امضای صاحب چک به منظور فریب دیگری و از بین بردن امکان نقد شدن چک همه و همه به محرز شدن جرم کلاهبرداری با چک می انجامد.
مجازات کلاهبرداری با چک
حال که تمام انواع کلاهبرداری با چک را بررسی کردیم نوبت به این می‌رسد که مجازات کلاهبردار را در نتیجه این فرایند بدانیم؛ چنانچه جرم کلاهبرداری با چک محرز شود مجرم در کلاهبرداری ساده مطابق ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری، به باز گذراندن مال و یک تا هفت سال زندان محکوم می‌شود و چنانچه کلاهبرداری مشدد باشد به بازگرداندن مال و دو تا ده سال زندان و در مواردی انفصال ابدی از خدمات اجتماعی یا جزای نقدی محکوم می‌شود.
نکات مهم در مبادله چک
در تمام مبادلات چکی برای بالا بردن امنیت و کمتر کردن خطرات ناشی از کلاهبرداری با چک نیاز است که مواردی را رعایت کنید تا این پروسه به بهترین نحو طی شود و با مشکلی در انجام آن مواجه نشوید. این موارد عبارت اند از:
- حتما در مبادلات چکی خود در نظر داشته باشید که هویت صاحب چک برای شما شناخته شده باشد و تا حد امکان از پذیرش چک افراد ناشناس خودداری کنید.
- در هنگام دریافت چک، چندین بار آن را بررسی کنید و مطمئن شوید که چک مخدوش یا غیر عادی نباشد. تمام اطلاعات درج شده در برگه چک را با اطلاعات صادر کننده چک مطابقت دهید.
- در هنگام پذیرش چک میتوانید با استعلام از سامانه ساد 24 متوجه صحت و سلامت چک شوید و مطمئن شوید که چک مورد نظر سرقتی یا مفقودی نیست.
- فراموش نکنید که چک های صیادی دارای شناسه 16 رقمی هستند و در هنگام مبادله چک میتوانید این شماره شناسه را به سامانه 701701 بانک مرکزی ارسال کنید و اعتبار صادر کننده چک را مورد بررسی قرار دهید.
- چنانچه با یکی از انواع کلاهبرداری با چک مواجهه شدید، حتما از یک وکیل کیفری زبده کمک بگیرید تا شما را به بهترین نحو ممکن در جهت احقاق حقوقتان سوق دهد.
حمع بندی انواع كلاهبرداری به وسيله چک
استفاده از چک سرقتی، چک جعلی و یا چک بلامحل همانطور که گفتیم تنها اگر با قصد فریب و به دست آوردن مال دیگری باشد از انواع کلاهبرداری با چک محسوب می‌شود، به گونه ای که در این نوع از کلاهبرداری ها مالباخته با میل و رضایت خود مال خود را در اختیار کلاهبرداری قرار می‌دهد. مجازات کلاهبرداری با چک بسته به اینکه کلاهبرداری ساده باشد یا مشدد متفاوت خواهد بود؛ اما به طور کل کمترین میزان حبس یک سال و بیشترین آن ده سال خواهد بود البته به انضمام رد اصل مال به صاحبش!
در آخر حتما به نکات گفته شده در بخش نهایی مقاله هنگام تبادل چک مانند استعلام صحت چک توجه کنید تا در آینده با مشکلات این چنینی روبرو نشوید.
