کلاهبرداری رایانه ای چیست؟ هرگونه استفاده غیر مجاز از سامانه رایانه یا مخابرات با هدف تحصیل مال، امتیاز یا خدمت برای خود یا دیگری نوعی کلاهبرداری رایانه ای است. ارتکاب اعمالی چون ورود، ایجاد، تغییر و حذف داده ها و یا مختل یا متوقف کردن جریان دسترسی به آنها به عنوان مصادیق تحقق این جرم محسوب می شوند. در این کلاهبرداری ها اغفال یا فریب فرد در کار نیست، بلکه استفاده متقلبانه از رایانه یا اینترنت مدنظر است. بهترین وکیل کیفری در مشهد، تهران یا سایر شهرها مرجعی مطمئن برای تضمین نتیجه رضایت بخش پرونده های این نوع جرایم خواهد بود.
کلاهبرداری رایانه ای چیست؟
کلاهبرداری رایانه ای یکی از جرایم علیه اموال و مالکیت افراد است که در آن مرتکب با مداخله در اطلاعات و یا عملکرد سیستم رایانه ای مالی را به سرقت برده و یا از خدمات دیگری بهره می برد..در یک تعریف کلی کلاهبرداری رایانه ای عبارت است از:
تحصیل وجه، مال، منفعت، خدمات و یا امتیازات عالی با استفاده غیر مجاز مرتکب از طریق سامانه های مخابراتی یا رایانه ای با ارتکاب اعمالی چون وارد کردن، ایجاد، محو، تغییر یا متوقف کردن اطلاعات و یا مختل کردن سامانه
- لازمه تحقق این جرم اغفال و فریب انسان نیست.
- جهت تحقق این جرم و مشمول مجازات شدن آن، حتما نباید نفع برنده از این نوع کلاهبرداری خود مرتکب جرم شود؛ بلکه، اگر مرتکب فرد دیگری را هم از این طریق منتفع سازد باز هم مشمول مجازات این کلاهبرداری خواهد شد.
تفاوت کلاهبرداری سنتی (عمومی) و رایانه ای
تفاوت کلاهبرداری سنتی و رایانه ای در دو عنصر محیط ارتکاب جرم و وسایل ارتکاب آن خلاصه می شود:
- در کلاهبرداری سنتی باید مرتکب از روی عمد و با سوء نیت اقدام به تحصیل مال فرد کند. به عبارتی باید ارتباطی مستقیم بین فریب خوردن فرد و استفاده از وسایل متقلبانه وجود داشته باشد. اما در کلاهبرداری رایانه ای تصاحب مال یا وجه از طریق عناصری چون تغییر، محو و وارد کردن داده ها و یا مختل کردن سامانه انجام می شود. این نوع جرم ممکن است حتی بدون آگاهی مالباخته انجام شود.
- کلاهبرداری سنتی فریب و اغفال یک فرد با توسل به وسایل متقلبانه و از کف رفتن مال اوست. اما در کلاهبرداری اینترنتی یا رایانه ای اغفال یا فریب فرد در کار نیست؛ بلکه، استفاده متقلبانه از رایانه یا اینترنت جایگزین آن می شود.
- لازمه تحقق جرم کلاهبرداری سنتی تحصیل مال است، اما در کلاهبرداری های یارانه ای علاوه بر این فاکتور باید امتیاز و یا خدمت هم به دست آید.
عناصر لازم جهت تحقق جرم کلاهبرداری رایانه ای
عناصر جرم کلاهبرداری رایانه ای چیست؟ برای تحقق هر جرمی سه عنصر قانونی، مادی و معنوی تعریف می شود:
- عنصر مادی: عنصر مادی این نوع کلاهبرداری همان تغییر، ایجاد، محو، متوقف، مختل یا وارد کردن داده هاست.
- عنصر قانونی: منظور از این عنصر در کلاهبرداری رایانه ای، محسوب شدن جرم و یا اصطلاح “جرم انگاری” شدن آن توسط قانونگذار است. ماده 13 قانون جرائم رایانه ای به آن می پردازد.
- عنصر معنوی: برای تحقق این عنصر در کلاهبرداری رایانه ای باید کلاهبردار از سه فاکتور اراده و عمد خود، غیر مجاز بودن بودن عمل و نتیجه نامشروع آن آگاه باشد.
مصادیق جرم کلاهبرداری رایانه ای
منظور از مصادیق کلاهبرداری رایانه ای رفتارهایی است که قانونگذار آنها را وسیله محقق شدن این جرم تعریف می کند. این رفتارها عبارتند از:
- وارد کردن داده ها جهت پردازش در رایانه
- محو کردن، حذف یا از بین بردن اطلاعات
- ایجاد کردن اطلاعات
- متوقف کردن یا همان ایجاد وقفه در جریان دسترسی به اطلاعات
- مختل کردن غیر مجاز سیستم های رایانه ای با هدف کسب منفعت برای خود
انواع کلاهبرداری های رایانه ای
با اندکی دقت و تامل در جرایم سایبری می توان اشکال متنوع این نوع کلاهبرداری را بهتر شناسایی کرد. اما برای درک بهتر این موضوع به ذکر به روزترین و اصلی ترین انواع این کلاهبرداری ها می پردازیم:
- هک شبکه های اجتماعی فرد با ارسال پیغام شخصی به دوستان و آشنایان او و درخواست ارسال وجهی به حساب شخصی ایشان
- طراحی فروشگاه رایانه ای جعلی، انجام اقداماتی چون خرید و پرداخت توسط کاربر و در نهایت مواجه شدن با صفحه ای خارج از دسترس
- سرقت آرم و مشخصات یک فروشگاه آنلاین، ایجاد یک سایت مشابه آن و خالی کردن حساب
- تماس با کاربران مختلف از طریق شماره تماس های اینترنتی و هک اطلاعات بانکی یا شخصی پس از چند دقیقه صحبت
- تبلیغات فیلترشکن و قانع کردن کاربران برای نصب آنها
مرجع صالح رسیدگی به جرایم رایانه ای
ثبت شکایت و رسیدگی به جرائم اینترنتی را از کجا باید شروع کرد؟ مرجع صالح رسیدگی به جرم کلاهبرداری رایانه ای چیست؟
در جرم های کلاهبرداری مرجع صالح رسیدگی دادگاه محلی است که جرم آنجا کامل شده و کلیه ارکان آن در محل مورد نظر تکمیل شده است. اما با توجه به اینکه در جرایم کلاهبرداری رایانه ای تعیین محل دقیق وقوع جرم دشوار است، پاسخ این سوال به شکلی دیگری بیان می شود.
در رای وحدت رویه شماره 729 هیات دیوان عالی کشور بیان شده است:
“نظر به اینکه در صلاحیت محلی، اصل صلاحیت دادگاه محل وقوع جرم است و این اصل در قانون جرایم رایانه‌ای نیز مستفاد از ماده ۲۹ مورد تاکید قانونگذار قرار گرفته، بنابراین در جرم کلاهبرداری مرتبط با رایانه هرگاه تمهید مقدمات و نتیجه حاصل از آن در حوزه‌های قضایی مختلف صورت گرفته باشد، دادگاهی که بانک افتتاح‌کننده حساب زیان دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده در حوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی است.”
به عنوان مثال، چنانچه فردی در اصفهان به قصد فریب دیگری اقدام به سوء استفاده از برنامه های رایانه ای کند و مالی از حساب فرد در تهران برداشت شود، دادگاه صالح رسیدگی به جرم، تهران است.
نحوه شکایت از کلاهبرداری های اینترنتی
اولین گام در مواجه با این نوع کلاهبرداری ها مراجعه به دادسرای جرائم رایانه ای است. پس از تشکیل پرونده و به جریان افتادن رسیدگی به آن، دادسرا پرونده را به پلیس فتا ارجاع می دهد .
البته، مسیر دیگری هم جهت شکایت از کلاهبرداری اینترنتی وجود دارد. در این مسیر نیازی به تشکیل پرونده در دادسرا نیست. در این روش در صورت وقوع جرم در فضای مجازی می توان به سایت اینترنتی پلیس فتا مراجعه کرد. با ورود به بخش “ارتباطات مردمی” در این سایت و ثبت مشخصات مالباخته می توان مراحل ثبت شکایت و پیگیری آن را انجام داد.
مجازات کلاهبرداری رایانه ای
در ماده 67 قانون تجارت الکترونیک آمده است:
هر کس با استفاده غیر مجاز از وسایل ارتباط از راه دور، داده ها، برنامه ها و سیستم های کامپیوتری اقدام به مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم های رایانه ای به قصد تحصیل مال یا امتیازی برای خود یا دیگران کند، مجرم محسوب می شود. بر اساس این ماده مجازات فرد مجرم عبارت است از:
- یک تا سه سال حبس
- پرداخت جزای نقدی معادل مال از دست رفته
- رد مال به مال باخته
ماده 741 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است:
هر کس با استفاده غیر مجاز از سامانه های مخابراتی یا رایانه ای و انجام اعمالی چون ورود، ایجاد، تغییر، محو، مختل یا متوقف کردن داده ها جهت تحصیل مال، منفعت یا خدمات برای خود و دیگری اقدام کند به مجازات
- یک تا پنج سال حبس
- جزای نقدی از 50 میلیون تا 250 میلیون ریال
- رد مال به صاحب آن
محکوم می شود.
آیا کلاهبرداری رایانه ای قابل گذشت است؟
در پاسخ به این سوال به نظریه مشورتی شماره 7.99.450 در تاریخ 99.04.05 اشاره می کنیم:
“با عنایت به این که ماده 741 قانون مجازات اسلامی، تحت عنوان «کلاهبرداری مرتبط با رایانه» جرم انگاری شده است، جرم موصوف از جمله جرایمی است که از نظر قانونگذار کلاهبرداری محسوب می‌شود، بنابراین جرم مذکور مشمول احکام مقرر در تبصره الحاقی به ماده 47 و ماده 104 قانون مجازات اسلامی اصلاحی 1399 (موضوع قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399) میباشد.”
و اما، خلاصه ای درباره کلاهبرداری رایانه ای
با توجه به توضیحات ارائه شده در پاسخ به پرسش ” کلاهبرداری رایانه ای چیست”، این جرم هرگونه استفاده غیر مجاز از سامانه های کامپیوتری یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی چون ورود، ایجاد، تغییر، محو و مختل کردن سامانه با هدف تحصیل مال، امتیاز یا خدمت برای خود یا دیگری تعریف می شود. برای شکایت این نوع جرائم می توان به بخش ارتباطات مردمی پلیس فتا و یا دادسرای محل وقوع جرم مراجعه کرد. مطابق ماده 67 قانون تجارت الکترونیک مجرم به مجازات یک تا سه سال حبس، پرداخت جزای نقدی و رد مال به مالباخته محکوم می شود. اگر مال باخته این نوع کلاهبرداری هستید، پیش از هر اقدامی از وکلای مجرب این حوزه مشاوره دریافت کنید. وکیل رامین پورعطا این بار هم همراه شماست.
سوال متداول
کدام رفتارها جرم کلاهبرداری رایانه ای را محقق می کند؟
ورود، ایجاد، تغییر، محو، مختل و یا متوقف کردن اطلاعات در سامانه های رایانه ای یا مخابرات رفتارها یا عناصری هستند که به موجب آنها این جرم محقق می شود.
بر اساس قانون مجازات جرم کلاهبرداری رایانه ای چیست؟
ماده 67 قانون تجارت الکترونیک مجازات این جرم را حبس به مدت یک تا سه سال، برگرداندن مال به صاحب آن و جریمه نقدی معادل مال از دست رفته ذکر می کند.
